Klederdracht is nog springlevend op Sardinië, het op één (Sicilië) na grootste Italiaanse eiland. Niet zozeer in het dagelijks bestaan, maar wel als het feest is. Zodra er een sagra of festival plaatsvindt, gaan vrouwen én mannen in vol ornaat de straat op. De traditionele klederdracht kan per dorp of stad enorm verschillen, maar bestaat voor de vrouwen vaak uit witte bloezen, kleurrijke lange rokken en hoofddoeken. En sieraden, soms zelfs heel véél sieraden.
Bottoni sardi
Zoals de sieraden die ik tijdens mijn vakantie op Sardinië in een klein museum in Galtellì zag, een dorp aan de oostkant van het eiland. Twee goudkleurige knoppen met een ingelegd blauw steentje in het midden, op de bloes van een tentoongesteld Sardijns kostuum. Eronder zat ook een broche op de bloes geprikt, maar het waren de knoppen die meteen mijn aandacht trokken. Ze deden me aan het Zeeuws knoopje denken, waarschijnlijk doordat ook dat sieraad met de filigreintechniek is gemaakt. Grappig genoeg bleek ook de naam erop te lijken: bottoni sardi, oftewel Sardijnse knopen.
Filigrein, filigrana in het Italiaans, is een techniek die op Sardinië veel gebruikt wordt voor sieraden. Het fijne smeedwerk in goud of zilver bevat draden en bolletjes – vandaar de naam, die komt van het Latijnse filum, draad, en granum, korrel. De bottoni sardi hebben een opvallende bolle vorm, als een borst. Ze zouden de borsten van de Fenicische godin Tanit voorstellen en symbool staan voor vruchtbaarheid. Tegenwoordig zie je de bottoni sardi ook terug als oorbellen, aan een ketting of als bedels aan een armband, maar oorspronkelijk dienden ze om de boord van een bloes te sluiten, of als manchetknopen voor de mouwen. Vandaar dat ze vaak in paren komen.
Muurschilderingen
Mocht je op Sardinië zijn, maar er geen sagra of festival meemaken, kijk dan uit naar de beroemde murales op het eiland. Want op zulke muurschilderingen wordt de lokale bevolking vaak in klederdracht afgebeeld. En als je goed kijkt, zie je dan ook weleens een paar bottoni sardi.
Foto’s: Annelies Kooijman | Parliamoitaliano.nl
Deze blog schreef ik als gastcolumn voor Hedendaagsesieraden.nl, een onafhankelijke encyclopedische website op initiatief van kunsthistoricus en sieradenliefhebber Esther Doornbusch.