Uitgelicht – Caravaggio’s ‘Zeven werken van Barmhartigheid’ in Napels

Vierhonderd dukaten. Dat was het bedrag dat Caravaggio in 1607 betaald kreeg voor zijn Zeven werken van barmhartigheid, een smak geld voor die tijd. Het bewuste schilderij is nog altijd te zien op de plek waar het oorspronkelijk voor gemaakt is: de kapel van de Pio Monte della Misericordia aan de Via dei Tribunali in Napels. Anders dan bij sommige kerken met een Caravaggio in Rome kun je hier bij de Pio Monte della Misericordia niet zomaar naar binnen lopen. Een toegangsticket koop je aan de overkant; dat ticket geldt meteen ook voor de schilderijencollectie op de eerste verdieping van het museum.

Zeven werken van barmhartigheid

Caravaggio (1571-1610) was in 1606 in Napels beland, toen hij uit Rome vluchtte om zijn straf voor de moord op Ranuccio Tomassoni te ontlopen. De opdracht voor het schilderij kwam van de Pio Monte della Misericordia, een instelling in Napels die was opgezet om mensen in nood te helpen. Ze vroegen hem specifiek om een schilderij voor boven het altaar in hun kapel, en waarin ze de christelijke werken van barmhartigheid afgebeeld wilden zien. Dat zijn er zeven in totaal, gebaseerd op het Evangelie van Matteüs:

1 De hongerigen spijzen
2 De dorstigen laven
3 De naakten kleden
4 De vreemdelingen herbergen
5 De zieken bezoeken
6 De gevangenen bezoeken
7 De doden begraven

Het schilderij is een mooi voorbeeld van Caravaggio’s beroemde lichtgebruik, het chiaroscuro (clair-obscur). Ook het alledaagse tafereel is typisch voor Caravaggio.

De Zeven werken van Barmhartigheid van Caravaggio in Napels

Maar het mag dan een heel gewoon tafereel in een straat in Napels lijken, dat ís het niet. Als je goed kijkt, zie je dat Caravaggio aan de opdracht heeft voldaan en in de onderste helft van het schilderij alle zeven werken heeft verbeeld.

Links achteraan heeft een man te drinken gekregen: De dorstigen laven (2). Ernaast wordt gesproken over onderdak: De vreemdelingen herbergen (4).
De man in het midden is Sint Maarten, te herkennen aan zijn rode mantel. Die snijdt hij in tweeën en de helft schenkt hij aan de bedelaar die voor hem op de grond zit: De naakten kleden (3). Ook De zieken bezoeken (5) wordt hier verbeeld: naast de bedelaar zit nog een man.
Rechts achteraan wordt een lijk (je ziet alleen de voeten) naar binnen gedragen: De doden begraven (7).
De vrouw helemaal rechts staat voor de dochter van Cimon, Pero, die haar vader opzocht in de gevangenis. Om hem niet te laten verhongeren gaf ze hem de borst. Twee van de werken van barmhartigheid ineen dus: De hongerigen spijzen (1) en De gevangenen bezoeken (6).

In de bovenste helft van het werk schilderde Caravaggio de Madonna di Misericordia met kind, met engelen.

INFO Pio Monte della Misericordia, Via dei Tribunali 253, Napels, open: ma-za 10-18 uur, zo 9-14.30 uur. Wij kochten bij de tegenovergelegen ticket office voor €10 p.p. (mei 2022) een kaartje waarmee je toegang krijgt tot de kapel én het museum. Voor €5 extra kun je het meesterwerk van Caravaggio ook door een AR-bril bekijken. Tickets zijn ook van tevoren te bestellen bij Get your Guide, via deze link; dan betaal je iets meer.