Een heel klein lesje Italiaanse schilderkunst aan de hand van woorden die je tegenkomt in musea in Italië. Van natura morta tot chiaroscuro.
natura morta
Een natura morta, letterlijk ‘dode natuur’, is een stilleven: een schilderij waarop levenloze voorwerpen zijn afgebeeld. Een schaal met fruit bijvoorbeeld. Of een verzameling flessen, potjes en vazen in zachte tinten. Dat laatste is het soort stilleven waar de Italiaanse kunstenaar Giorgio Morandi (1890-1964) bekend om staat. In verschillende samenstellingen en kleurcombinaties, met steeds diezelfde titel: Natura Morta.
ritratto
Ritratto komt van het werkwoord ritrarre, weergeven, portretteren, afbeelden, en betekent: portret. Zoals het Ritratto di Paul Guillaume, dat de Italiaanse kunstenaar Amedeo Modigliani in 1916 maakte van zijn Parijse handelaar Guillaume. Nu hangt het portret in Milaan in het Museo del Novecento, museum voor twintigste-eeuwse kunst. Een zelfportret is un autoritratto.
sfumato
Het schilderen zonder harde contouren, waardoor verschillende delen en kleuren van een schilderij heel geleidelijk in elkaar overgaan. Leonardo da Vinci (1452-1519) gebruikte de techniek veel, onder andere voor La Gioconda, zoals de Mona Lisa in het Italiaans heet.
affresco
Een fresco(schildering) heet in het Italiaans affresco. Het woord is een samentrekking van al fresco: de muurschilderingen werden op de nog natte kalk aangebracht (fresco = vers). De speciale techniek maakt dat schilderingen beter hechten en langer behouden blijven. Had Leonardo da Vinci de techniek maar toegepast voor zijn Laatste avondmaal in Milaan. Dan zou de beroemde muurschildering vast beter bewaard zijn gebleven en had het misschien minder ingrijpende restauraties hoeven doorstaan.
chiaroscuro
Caravaggio (1571-1610) was misschien niet de allereerste die het clair-obscur toepaste, maar hij was er wel een absolute meester in. De Italiaanse term voor deze schildertechniek, waarbij sterke contrasten tussen licht en donker worden gegeven, is chiaroscuro. Een beroemd voorbeeld is Caravaggio’s De roeping van Mattheüs, dat hij schilderde voor de Contarelli-kapel in de kerk San Luigi dei Francesi in Rome. Ook een Caravaggist als Gerard van Honthorst maakte graag gebruik van het clair-obscur.
