Zijn echte naam is Michelangelo Merisi, maar iedereen kent hem als Caravaggio, een afkorting van Michelangelo Merisi da Caravaggio. En juist vanwege die bijnaam werd aangenomen dat de beroemde Italiaanse schilder geboren werd in Caravaggio, een plaats ten zuiden van Bergamo. Zo staat het ook op veel websites (google maar eens op ‘Caravaggio’ en ‘geboren in’). Maar klopt dat wel?
Waar werd Caravaggio nou eigenlijk geboren?
Jarenlang werd gedacht dat Caravaggio uit de gelijknamige plaats in Noord-Italië kwam. Tot 14 februari 2007. Op die dag ontdekte de gepensioneerde Vittorio Pirami in het Archivio Storico Diocesano van Milaan de doopakte van Michelangelo Merisi. Per toeval. Pirami was na zijn pensioen puur voor zijn plezier in de archieven gedoken om meer te weten te komen over kunstenaars uit de zestiende en zeventiende eeuw, en stuitte daarbij op het lang gezochte bewijs.
De aartsengel Michaël
Wetenschappers en kunstkenners waren Pirami voorgegaan, want er waren al langer twijfels over de exacte geboortedatum en geboorteplaats van de schilder. Maar deze doopakte, gedateerd op 30 september 1571, gaf de doorslag: Caravaggio werd geboren in Milaan. En er is meer: naar aanleiding van de doopakte wordt nu ook aangenomen dat hij werd geboren op 29 september 1571, en niet in 1573, zoals wel gedacht werd. Die datum verklaart meteen zijn voornaam, Michelangelo: 29 september is de feestdag van de aartsengel Michaël, San Michele Arcangelo in het Italiaans.
Prostituees als model
Voor zijn schilderijen gebruikte Caravaggio weleens prostituees als model. Maddalena ‘Lena’ Antognetti, Fillide Melandroni, Anna ‘Annuccia’ Bianchini… Ze zijn door kunstexperts geïdentificeerd op verschillende werken. Lena als de Madonna dei Pellegrini (Sant’Agostino, Rome), Fillide als Judith op Judith onthoofdt Holofernes (Palazzo Barberini, Rome), Annuccia als Maddalena penitente (Galleria Doria Pamphilj, Rome). Wie goed kijkt, ziet op sommige schilderijen een gele omslagdoek bij het model. Dat is geen toeval: prostituees waren indertijd verplicht om gele kleding te dragen.
Madonna dei Pellegrini, met Maddalena Antognetti als model
Judith onthoofdt Holofernes, met Fillide Melandroni als Judith
Zelfportretten
Ook Caravaggio zelf stond geregeld model voor zijn schilderijen. Zijn gelaatstrekken zijn bijvoorbeeld te herkennen in Goliath op David met het hoofd van Goliath (Galleria Borghese, Rome). Maar ook over zijn Medusa (Uffizi, Florence) wordt wel gezegd dat het een zelfportret is – en dat terwijl Medusa een vrouw is.
Medusa (circa 1597)
Bronnen: de lezing ‘Kortstondige revolutie in Rome: Caravaggio’ van kunsthistoricus Stefano Giani voor Amicitalia in Hilversum (februari 2018); de documentaire ‘Caravaggio: The Soul and the Blood’ (gezien in Amsterdam, mei 2018); het boek ‘Il Seicento’ door Rosa Giorgi, uitgeverij Electa.
Fotografie: Lex van den Bosch en parliamoitaliano.nl
