In de straten van Rome: SPQR

Op putdeksels, op hekken en gebouwen… wie wel eens in Rome is geweest, heeft het vast zien staan: SPQR, een afkorting die dateert uit de tijd van de Romeinse Republiek (509 v.Chr. – 27 v.Chr.). De afkorting staat voor ‘Senatus Populusque Romanus’, Latijn voor: de Senaat en het Volk van Rome. Maar wat houdt dat eigenlijk precies in?

Senatus Populusque Romanus

Aan wie kun je zo’n vraag beter stellen dan aan degene die je op je allereerste keer Rome wegwijs maakte in de stad? Precies. Dus vraag ik het Mannus Goris, mijn vroegere leraar Latijn. Hij heeft in de loop van de tijd zeker zo’n dertig klassen rondgeleid, en vertelt na al die jaren nog altijd even enthousiast over de stad.

SPQR, opschrift in Rome

‘De Senaat en het Volk van Rome,’ legt Mannus uit, ‘waren indertijd de twee besluitvormende en wetgevende organen van de Romeinse staat. Ze vertegenwoordigden respectievelijk de patriciërs en de plebejers. De uitdrukking “Senatus Populusque Romanus” werd onder meer gebruikt bij de besluiten die ze formuleerden. In de tijd van de Republiek hadden ze grote invloed op de politieke en maatschappelijke ontwikkelingen. Maar later, in de tijd van de keizers, verloren ze hun macht. Ze functioneerden wel door, maar dan zonder de democratische invloed. In feite werden ze aangestuurd door de keizers, die manipuleerden en intrigeerden, vooral degenen met een slechte naam.’

SPQR in Rome

SPQR in gedichten en stripverhalen

En zoals dat wel vaker gaat met afkortingen, heeft ook SPQR de fantasie getriggerd. Solo preti qui regnano (Hier regeren alleen priesters), dichtte Giuseppe Gioacchino Belli in 1833. Later kwam de Italiaanse vertaler van de Asterix-strips met Sono pazzi, questi Romani, oftewel: Ze zijn gek, die Romeinen. Vertaler Marcello Marchesi bedacht de verwijzing naar SPQR trouwens zelf; in het Franse origineel (Ils sont fous, ces Romains) en in de Nederlandse vertaling (Rare jongens, die Romeinen) zit de verwijzing niet. En ook hierop wordt dan weer gewoordspeeld, met als meest gehoorde variant: Sono porci, questi Romani (Het zijn zwijnen, die Romeinen).

SPQR in Rome