Ook als je boodschappen doet in Italië of een menukaart probeert te ontcijferen, kan taal een struikelblok zijn. Wat is bijvoorbeeld het verschil tussen peperone en peperoncino? Tussen salame en salumi? Of tussen succo en sugo? Daarnaast zijn er soms ook verschillende woorden met dezelfde betekenis, zoals spigola en branzino (allebei: zeebaars).
Italiaanse woorden voor eten en drinken die verwarring zaaien
In dit artikel zet ik een paar van die verwarrende woorden voor eten en drinken op een rij. Zo weet je precies wat er op je bord – en in je glas – belandt.
peperone – peperoncino
Dat paprika familie is van de rode peper, zie je terug in de Italiaanse benaming. Een paprika is un peperone, een rode peper is un peperoncino [spreek uit: pee-pee-ron-tjie-noo, met de klemtoon op ‘tjie’]. En het woord paprika of paprica, met een c, dan? Dat bestaat wel in het Italiaans, maar het betekent: paprikapoeder.
salame – salumi
Salame is een soort salume. Dat zit zo: salame is gedroogde worst, salami (in het Nederlands gebruiken we het meervoud); salume is een overkoepelende term voor vleeswaren, charcuterie, zoals salame, prosciutto crudo en coppa. Beide woorden, zowel salame als salumi, zijn afgeleid van het Latijnse sal (zout).
frittata – frittelle
Zowel frittata als frittelle komt van het Italiaanse werkwoord friggere. Dat betekent: bakken in vet (boter, olie), maar ook: frituren. Een frittata is een dikke omelet, de Italiaanse variant van de Spaanse tortilla. Frittelle zijn gefrituurde deegbolletjes, ze doen een beetje denken aan oliebollen, en kunnen zoet of hartig zijn, bijvoorbeeld met courgette: frittelle di zucchine.
sugo – succo
Sugo, met een g zoals in ‘goal’, is (pasta)saus, meestal tomatensaus. Succo, met een k-klank, betekent: sap, zoals in succo d’arancia (sinaasappelsap) of succo di pera (perensap). Let op met het bestellen van succo, want als je versgeperst sap wilt, moet je om een spremuta vragen. Succo d’arancia is sinaasappelsap uit een pak of een flesje, una spremuta d’arancia is verse jus d’orange. Een aranciata ten slotte is ook sinaasappelsap, maar dan met prik.
parmigiana – parmigiano
Il parmigiano is Parmezaanse kaas, la parmigiana is een auberginegerecht uit de oven, ook melanzane alla parmigiana genoemd.
cannelloni – cannoli – cannellini
Gelukkig staan ze op verschillende plekken op de menukaart, dus zal het in de praktijk wel goed gaan, al lijken de woorden erg op elkaar. Cannelloni is een soort pasta in de vorm van buisjes, die worden gevuld en geserveerd met tomatensaus. Cannoli zijn een zoete specialiteit uit Sicilië: met ricottacrème gevulde koekrolletjes. En dan heb je nog cannellinibonen, fagioli cannellini in het Italiaans.
tortelloni – tortiglioni
Het is allebei pasta, maar tortelloni is gevulde pasta uit Noord-Italië, vooral Emilia-Romagna. Het is de grotere versie van tortellini. Anders dan tortellini zijn tortelloni meestal niet gevuld met vlees, maar met bijvoorbeeld spinazie en ricotta. Tortiglioni [spreek uit: tor-tie-ljoo-nie] zijn korte rechte pastabuisjes, die een beetje op rigatoni lijken, maar iets groter zijn. Net als rigatoni hebben ze groeven, maar in plaats van recht lopen die in spiraalvorm, een soort gedraaid strepenpatroon. Door de groeven hecht de saus beter aan de pasta.
Verschillende woorden, één betekenis
cocomero – anguria – melone d’acqua
Ik schreef al eens over cocomero als ‘valse vriend’. ‘Vals’ omdat het woord wel op ‘komkommer’ lijkt, maar het niet ís. Een cocomero is een watermeloen; een komkommer heet cetriolo in het Italiaans. Maar er is meer aan de hand met cocomero. Het is ook een voorbeeld van taalverschillen binnen Italië. Want de term cocomero wordt vooral gebruikt in Midden-Italië, terwijl ze in het noorden een watermeloen meestal anguria noemen, net als in het zuiden. En op Sicilië tenslotte zeggen ze ook vaak melone d’acqua, een makkie voor Nederlandstaligen: meloen (melone) van (di) water (acqua).
Ook deze etenswaren worden anders genoemd in Noord- of in Zuid-Italië:
– In het noorden ontbijten ze met een brioche, in het midden en zuiden van Italië met een cornetto. Het zijn verschillende woorden voor hetzelfde soort zoete croissant-achtige broodje bij de caffè of cappuccino. Er zijn ook delen van Italië, bijvoorbeeld op Sardinië en in Toscane, waar ze nog weer een ander woord gebruiken: una pasta.
– Wil je zeebaars eten? In het noorden vind je de zeebaars als branzino op de menukaart, in het zuiden van Italië als spigola. [In deze blog vind je een woordenlijstje vis op het menu]
N.B. Bovengenoemde verschillen tussen het noorden en het zuiden zijn een globale indicatie. In werkelijkheid zijn er talloze verschillen in taal en woordgebruik per regio, die niet altijd alleen met noord versus zuid te maken hebben.
Panino, panini
Tot slot: de kwestie panino–panini. Geen verwarring over de betekenis, maar wél over hoeveel broodjes je bestelt. Want wordt in Nederland vaak ‘panini’ gebruikt voor één broodje, in het Italiaans is dat een meervoud. Un panino, due panini dus.
> Meer verwarring in de Italiaanse keuken: orzo
