8 maart is festa della donna, zoals Internationale Vrouwendag in Italië wordt genoemd. Ter gelegenheid van Internationale Vrouwendag 2023 zet ik vandaag acht bijzondere Italiaanse vrouwen in de spotlights, uit verschillende vakgebieden. Van de eerste vrouwelijke advocaat van Italië Lidia Poët tot actrice Anna Magnani.
Bijzondere Italiaanse vrouwen
- Lidia Poët (1855-1949), advocaat
- Mina (1940), zangeres
- Sofonisba Anguissola (ca. 1532-1625), kunstschilder
- Lisetta Carmi (1924-2022), fotograaf
- Elsa Morante (1912-1985), schrijfster
- Maria Montessori (1870-1952), arts en pedagoog
- Isabella d’Este (1474-1539), beschermvrouwe van de kunsten
- Anna Magnani (1908-1973), actrice
—
Advocaat Lidia Poët
Lidia Poët (1855-1949) was de eerste vrouwelijke advocaat van Italië, al moest ze lang wachten op officiële erkenning. Ze studeerde rechten in Turijn en werd in 1883 ingeschreven bij de orde van advocaten. Al snel wordt de inschrijving echter onwettig verklaard door de rechtbank. Lidia Poët gaat aan het werk bij het advocatenkantoor van haar broer en doet alles wat bij het vak komt kijken, behalve de pleidooien in de rechtbank. Pas in 1920 wordt ze, op 65-jarige leeftijd, alsnog ingeschreven als advocaat. Poëts levensverhaal diende als inspiratie voor de nieuwe Netflix-serie (sinds 15 februari online te zien) La legge di Lidia Poët. In de hoofdrol: actrice Matilda De Angelis, die eerder in I ragazzi dello Zecchino d’oro speelde.
—
Zangeres Mina
Mina Anna Maria Mazzini heet ze voluit, maar alleen Mina is voor iedereen (of in elk geval iedere Italiaan) genoeg om te weten over wie je het hebt. De zangeres werd in 1940 geboren in het Noord-Italiaanse Busto Arsizio en groeide op in Cremona. In 1959 heeft ze haar eerste hit met Tintarella di luna; in 1960 komt het zelfs op nummer 1 te staan van de nationale hitparade. Hetzelfde jaar doet ze voor de eerste keer mee aan het festival van San Remo, waarbij ze met het lied È vero op de achtste plaats eindigt. In de jaren daarna heeft ze nog vele hits, én zingt ze duetten met beroemde zangers van binnen en buiten Italië, onder wie Adriano Celentano en Lucio Dalla. Mina’s oudste kind, Massimiliano Pani, werd geboren uit haar relatie met een getrouwde man. Dat werd in het katholieke Italië niet zomaar geaccepteerd en leidde ertoe dat ze een tijd niet op televisie te zien was. Het zal haar waarschijnlijk alleen maar hebben gesterkt om haar leven in eigen handen te nemen. Zo besloot ze in 1978 om niet meer op te treden of in de media te verschijnen. De inmiddels bijna 83-jarige zangeres woont tegenwoordig in Zwitserland, met haar echtgenoot Eugenio Quaini.
—
Kunstenaar Sofonisba Anguissola
In 1674 werd renaissancekunstenaar Sofonisba Anguissola (ca. 1532-1625) al omschreven als ‘de meest roemrijke vrouwelijke schilder van Europa’, beroemd vanwege haar portretten. Ze groeide op in Cremona – net als zangeres Mina eeuwen later – in een kunstzinnig gezin; haar jongere zussen schilderden ook. Sofonisba bracht een tijd als hofdame aan het Spaanse hof in Madrid door, waar ze portretten maakte van de koninklijke familie. Later woonde ze op Sicilië en in Genua. Haar werk is op dit moment te zien in het Rijksmuseum Twenthe, t/m 11 juni 2023, zoals dit ‘Zelfportret’ uit 1558. De solotentoonstelling toont Sofonisba’s artistieke ontwikkeling, van de vroege familieportretten tot de religieuze voorstellingen aan het eind van haar leven.
—
Fotograaf Lisetta Carmi
Lisetta Carmi (1924-2022) is geboren in Genua in een Joods gezin, dat eind jaren dertig naar Zwitserland vluchtte. Pas na de Tweede Wereldoorlog keerde Carmi terug in Italië. Ze werd opgeleid tot concertpianiste, maar gaf haar carrière op. In de jaren zestig en zeventig was ze actief als fotograaf van vooral maatschappelijke onderwerpen. Zo maakte ze een serie over de arbeidsomstandigheden in de haven van Genua. En een serie over travestie, getiteld I travestiti, die in 1972 in boekvorm werd uitgegeven. Eind jaren zeventig werd Carmi een volgeling van de spirituele leider Haidakhan Babaji en trok ze naar Cisternino in Puglia om daar een ashram op te richten. Het betekende ook het einde van haar carrière als fotograaf. Ze overleed op 5 juli 2022 op 98-jarige leeftijd.
—
Schrijfster Elsa Morante
Auteurs als Elena Ferrante noemen haar als voorbeeld: schrijfster Elsa Morante (1912-1985). In Italië is Morante dan ook een beroemd auteur en haar boeken zijn klassiekers. In 1957 schreef ze L’isola di Arturo, waarmee ze de eerste vrouwelijke winnaar van de prestigieuze Premio Strega werd. In Nederland was Morante minder bekend. Tot vorig jaar, toen er een nieuwe Nederlandse vertaling van L’isola di Arturo (Het eiland van Arturo) verscheen, dit jaar gevolgd door de vertaling van haar debuutroman Menzogna e sortilegio (Leugens en tovenarij) uit 1948. Morante was getrouwd met de beroemde Italiaanse auteur Alberto Moravia, met wie ze in 1943 Rome was ontvlucht en in de streek Ciociara was ondergedoken.
—
Arts en pedagoog Maria Montessori
Maria Montessori (1870-1952) was een Italiaanse arts en pedagoog. In 1896 rondde ze haar medicijnenstudie af en werd daarmee de eerste vrouwelijke arts in Italië. Bekendheid kreeg ze vooral door het door haar ontworpen onderwijssysteem. Haar motto: ‘Leer mij het zelf doen’. Kinderen ontwikkelen zich volgens haar in een eigen tempo, en gedijen daar goed bij. De Montessorischolen gaan dan ook uit van de zelfstandigheid van kinderen. Lessen zijn niet klassikaal, zoals op andere scholen, maar kinderen werken zelfstandig of in kleine groepjes. In 1934 vertrekt Montessori uit Italië, omdat Mussolini haar onderwijssysteem wil veranderen. Twee jaar later vestigt ze zich in Nederland, waar ze in 1952 overlijdt. Maria Montessori stond afgebeeld op de vroegere Italiaanse 1000-lire-biljetten.
—
Patrones van de kunsten Isabella d’Este
Haar naam duikt regelmatig op in boeken over Italiaanse renaissanceschilderkunst, en terecht. Isabella d’Este (1474-1539) was een belangrijke beschermvrouwe van de kunsten. Ze werd geboren in Ferrara als dochter van hertog Ercole I d’Este. Door haar huwelijk met Francesco II Gonzaga werd ze markiezin van Mantova (Mantua). Ze was geïnteresseerd in kunst en haalde veel kunstenaars naar Mantova. Zo vroeg ze verschillende van hen om een bijdrage te leveren aan haar studiolo in het Palazzo Ducale. Onder anderen Andrea Mantegna en Pietro Perugino gingen op haar verzoek in, Leonardo da Vinci weigerde. Wél maakte Da Vinci een portrettekening van haar, nu in het bezit van het Louvre in Parijs. Ook van Titiaan is een portret van Isabella bekend, al is niet honderd procent zeker of zij inderdaad wel de geportretteerde is.
—
Actrice Anna Magnani
Anna Magnani (1908-1973) of Nannarella, zoals haar bijnaam luidde, was niet alleen beroemd vanwege haar acteertalent, maar ook vanwege haar temperament. Al zal het een zeker met het ander te maken hebben. Ze werd geboren in Rome en groeide op bij haar oma; haar moeder was naar Egypte vertrokken, haar vader kende ze niet. Vanaf het begin van haar acteercarrière werd Magnani gezien als een natuurtalent of zelfs, zoals filmrecensent Pauline Kael stelde: ‘de echtste aller actrices’. Haar definitieve doorbraak kwam met haar rol als Pina in een van de belangrijkste Italiaanse neorealistische films: Roma, città aperta uit 1945 van regisseur Roberto Rossellini, met wie ze ook een liefdesaffaire had.
