Dubbel goed nieuws uit het Rijksmuseum in Amsterdam. Niet alleen opent het op 1 juni weer zijn deuren voor het publiek, ook is de tentoonstelling Caravaggio-Bernini. Barok in Rome verlengd tot en met 13 september 2020.
Emotie en spektakel
De tentoonstelling was nog maar een maand van start toen het Rijksmuseum vanwege de corona-uitbraak gesloten werd. Als je de mogelijkheid hebt om nu alsnog te gaan kijken, zeg ik: absoluut doen! Met het werk van Caravaggio (1571-1610), Bernini (1598-1680) en hun tijdgenoten is het neusje van de zalm van de Italiaanse barok samengebracht in een prachtige tentoonstelling. Anders dan je misschien zou verwachten zijn de schilderijen en beeldhouwwerken niet tegen een druk barok decor tentoongesteld, maar in sober ingerichte zalen, waardoor de krachtige werken volledig tot hun recht komen. Want barok is emotie, barok is spektakel, barok is drama.
De tentoonstellingsmakers weten de barokkunst op een heel aansprekende manier uit te leggen. Aan de hand van per museumzaal gegroepeerde thema’s uit de barok, zoals Meraviglia & stupore (verwondering, verbazing), Orrore & terribilità (afschuw, verschrikking) en Moto & azione (beweging, actie).
Barok in Rome
De barok ontstond aan het begin van de zeventiende eeuw in Rome, met twee kunstenaars als belangrijkste exponenten: Michelangelo Merisi da Caravaggio en Gian Lorenzo Bernini. Het was een revolutionaire nieuwe stijl, die emoties wilde oproepen en de kijker wilde overrompelen. Fors aangezet drama werd daarbij niet geschuwd. Neem de werken die het verhaal van Judith en Holofernes verbeelden, een veelgebruikt thema in de schilderkunst van die tijd. Op de tentoonstelling in het Rijks zien we op een schilderij van Orazio Gentileschi het afgehakte hoofd van Holofernes in een mandje – het bloed sijpelt tussen het vlechtwerk door. Carlo Saraceni beeldt Judith af terwijl ze met haar linkerhand het hoofd van Holofernes bij zijn haren omhooghoudt. En dat hoofd is geen levenloze trofee, maar een getormenteerde kop, vol emoties.
Mollige putti
Een paar zalen verderop is het een vrolijkere boel, als het thema Scherzo (grap, scherts) onder de loep wordt genomen. Want barok is niet alleen drama, er is ook ruimte voor een luchtigere emoties. Zonneklaar zijn de barokke grappen niet altijd voor de 21ste-eeuwse kijker en dan is het fijn als je uitleg krijgt op de tentoonstelling. Zoals bij de putti: ‘Dé belichaming van scherzo in de beeldende kunst van de barok zijn de talloze mollige peuters (putti), verwikkeld in allerlei volwassen – en daardoor misplaatste en dus vermakelijke – activiteiten, zoals het vechten met wilde dieren, spelen met te grote toneelmaskers of het deelnemen aan drinkfestijnen.’
Over de tentoonstelling Op ‘Caravaggio-Bernini. Barok in Rome’ zijn meer dan zeventig werken te zien van Caravaggio, Bernini en hun tijdgenoten. Vormgeving: Formafantasma. Te zien t/m 13 september 2020, Rijksmuseum, Amsterdam, kijk voor bezoekersinfo op de website.
Online tour Liever een virtuele rondleiding door de Caravaggio-Bernini-tentoonstelling? Kunsthistoricus Rolf Laimböck laat een selectie uit de tentoongestelde beelden en schilderijen langskomen en vertelt je meer over de werken en hun makers. Via Zoom kun je met vrienden en familie – ieder vanachter z’n eigen scherm – tegelijkertijd deelnemen aan de tour. De kosten zijn €39,95 per tour van 1,5 uur ongeacht het aantal deelnemers, zie artwatch.nl.
Foto bovenaan: Narcissus door Caravaggio (detail), foto: Rijksmuseum
Alle andere foto’s: Annelies Kooijman | Parliamoitaliano.nl
